Smanjićemo rizik od smrti za čak 17% samo jednom promenom: Otkriva studija o puteru

Strahovi od upotrebe biljnih ulja koji se šire poslednjih godina po društvenim mrežama, izgleda da su u velikoj meri preuveličani. Ipak, mnogi su podlegli ovoj „anti-ulje“ histeriji, pa su počeli da za kuvanje više koriste životinjske masti, kao što su puter ili svinjska mast. U Americi čak novi državni sekretar za zdravstvo, Robert Kenedi junior, tvrdi u svojoj kampanji za program „Make America Healthy Again“ (Učinimo Ameriku ponovo zdravom) da bi maltene svi problemi sa zdravljem bili rešeni ako bi njegovi sunarodnici umesto biljnog ulja počeli da koriste – goveđi loj. Ipak, bez obzira na ove fantazije ovog kontroverznog Trampovog činovnika, nauka je odlučila da još jednom pretrese dostupne podatke o upotrebi masti u ishrani i efektima na zdravlje i mortalitet kako bi probala da raščisti ove kontroverze.

Istraživači sa Harvard medicinskog fakulteta su tako nedavno u jednoj studiji statistički analizirali podatke o upotrebi masnoća u ishrani na velikom uzorku ljudi, a sa ciljem da uporede stopu smrtnosti između onih koji jedu više putera u poređenju sa onima koji koriste više masnoća biljnog porekla, uključujući tu i ulja. Svoje nalaze objavili su u publikaciji JAMA Internal Medicine.

U studiji su obrađeni podaci 220.000 muškaraca i žena, prikupljeni tokom perioda praćenja dugog 33 godine. Prosečno godište na početku praćenja je bilo 56 godina u jednoj grupi, a u drugoj 36 godina. Upotrebljeni podaci potiču od nekoliko najpoznatijih epidemioloških studija na svetu – NHS i HPFS (Nurses Health Study i Health Professionals Follow-up Study). Na početku praćenja učesnika svi su bili zdravi – bez raka, kardiovaskularnih bolesti, dijabetesa i neurodegenerativnih bolesti. Obilje podataka koje je prikupljeno uključivalo je: rasu i etničku pripadnost, unos alkohola, pušenje, medicinsku istoriju, porodičnu anamnezu, indeks telesne mase (BMI), nivo fizičke aktivnosti, … Učesnici su popunjavali obiman upitnik o tome šta jedu, koji je sadržao preko 130 vrste hrane i to se ponavljalo na svake 4 godine.

Na osnovu svih dostupnih podataka iz ovih dugogodišnjih studija, istraživači sa Harvarda su izračunali prosečan dnevni unos putera i biljnih ulja za svakog ispitanika. U analizi je uzet u obzir ukupan unos svih masnoća, kako onih koji se koriste prilikom pripreme hrane, tako i onih koje se nalaze dodate u hrani.

Šta je utvrdila studija u pogledu veze između unosa masti i mortaliteta (smrtnosti)?

Pre statističke analize podataka istraživači su izvršili i neophodne korekcije kako bi neutralisali uticaj pojedinih drugih faktora koji bi mogli da doprinesu posmatranim ishodima. Pa su tako na pr. korigovali ishode u odnosu na unos belog hleba i glikemijsko opterećenje obroka, kao nešto što bi moglo da utiče na rezultate i zamaskira efekte unosa različitih vrsta masti.

A glavni cilj je bio utvrditi povezanost između unosa putera i unosa ulja i prerane smrti od bilo kog uzroka, kao i smrti od raka i kardiovaskularnih bolesti. Pa evo i šta je pronađeno:

• Svakih 10 g biljnog ulja dnevno je povezano sa 11% nižim rizikom od smrti zbog raka i 6% nižim rizikom od smrti zbog kardiovaskularnih bolesti;
• Svakih 10 g putera dnevno je povezano sa 12% većim rizikom za smrt od raka;
• Svakih 5 g maslinovog ulja dnevno je povezano sa 4% manjim rizikom za smrt od raka i 3% manjim rizikom za smrt od kardiovaskularnih bolesti;
• Svakih 5 g dnevnog unosa ulja od uljane repice (kanola ulje) i sojinog ulja povezano je sa 19% manjim, odnosno 6% manjim rizikom za smrt od raka, respektivno;
• Zamena 10 g totalnog unos putera dnevno sa istom količinom biljnog ulja povezano je sa 17% manjom učestalošću totalne smrtnosti (od bilo kog uzroka), 17% manjom učestalošću smrti od raka i 6% manjom učestalošću smrti od kardiovaskularnih bolesti.

Iz ovih rezultata je očigledno da je viši unos biljnih ulja povezan sa manjim rizicima od smrti od svih uzroka, kao i od smrti od raka i kardiovaskularnih bolesti. Osim toga, najznačajniji nalaz je da je zamena putera sa identičnom količinom biljnih ulja bila povezana sa 17% manjim rizikom od smrti od bilo kog uzroka i smrti od raka.

Dakle, još jednom su se potvrdile pređašnje preporuke da u ishrani treba dati prednost nezasićenim biljnim uljima. Generalno gledano, rizici od unosa pojedinih namirnica mogu se posmatrati samo u kontekstu ukupnog šablona naše dnevne ishrane. Dakle, ako se hranimo raznovrsnom i celovitom hranom koja uključuje voće, povrće, celovite žitarice, nemasne proteine, mahunarke, orašaste plodove i semenke, kao i zdrave životne navike (kretanje, vežbanje, san i držanje stresa pod kontrolom), verovatno nas neće ubiti kašičica putera povremeno.

Ipak, opasnosti preteranog unosa i favorizovanja životinjskih masti u ishrani su jasne i ne treba ih umanjivati, već na njih upozoravati. A potrebno je i dobro razumeti te opasnosti – šta zapravo znači da je nešto povezano sa 12% većim rizikom od smrti? To defakto znači da između dve grupe ljudi, u onoj koja je izložena većem riziku 12% više njih će oboleti od raka nego u drugoj grupi. U tih dodatnih 12 % će biti konkretni pojedinci na čiju sudbinu i porodice će to 100% uticati (a ne 12%). A mogli su da izbegnu rizik… Eto, kao tema za razmišljanje.